Η ανάλυση των αιτιών
Τα συμπτώματα της «δύσκολης» συμπεριφοράς για το άτομο με άνοια, απαιτούν πηγές. Το να είσαι σε εγρήγορση, να είσαι τσακωμένος ή σε απάθεια και απόσυρση δεν οδηγούν σε μία καλή ποιότητα ζωής. Επιπρόσθετα, οι συγγενείς των ανθρώπων με άνοια και «δύσκολη» συμπεριφορά μπορεί να επιβαρύνονται σημαντικά να χάνουν την ποιότητα ζωής τους και να έχουν αυξημένο κίνδυνο κατάθλιψης.
Επιπλέον τα συμπτώματα απαιτούν πόρους σε φροντίδα και αντιμετώπιση και είναι συχνά ένας λόγος που καθορίζει την μεταφορά ή όχι του ατόμου σε νοσοκομείο. Επομένως είναι απαραίτητο να μπορούμε να προλάβουμε, να βρούμε και να αντιμετωπίσουμε τα συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα των ανθρώπων με άνοια. Για τον ίδιο λόγο είναι σημαντικό να βρούμε και να ξεκαθαρίσουμε σε κάθε περίπτωση την κατάσταση της ζωής του κάθε ανθρώπου με άνοια πριν αποφασίσουμε πως θα αντιμετωπίσουμε την κατάσταση.
Συνίσταται σοβαρά να κάνουμε μία συστηματική ανάλυση εννοιών του καινούριου BPSD (Συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα της άνοιας) για να φτιάξουμε ένα εξατομικευμένο σχέδιο δράσης. Η ανάλυση αιτιών είναι μία ανάλυση που εξετάζει συστηματικά το ιστορικό και τον σκοπό της συμπεριφοράς του ατόμου συμπεριλαμβάνοντας την κατανόηση των ψυχολογικών αναγκών που κρύβονται πίσω από την συμπεριφορά. Με άλλα λόγια την «μετάφραση» της συμπεριφοράς σε ανάγκες που το άτομο θέλει να επικοινωνήσει. Ένα συγκεκριμένο σχέδιο δράσης και μία από κοινού προσπάθεια και προσέγγιση που παίρνει υπόψιν το προφίλ της ασθένειας του ατόμου και τις ατομικές γνωστικές και πρακτικά λειτουργικές ικανότητες όπως επίσης τις ανάγκες και τις προτιμήσεις του μπορεί να εφαρμοστεί.
Χαρτογραφώντας τα γεγονότα τι τύπου συμπεριφορά έχουμε;
- Πόσο συχνά έχει το άτομο αυτή την συμπεριφορά;
- Ποιες ώρες την ημέρα συμβαίνει; Χρησιμοποίησε 24ωρες φόρμες εγγραφής.
- Μπορεί η συμπεριφορά να συνδεθεί με συγκεκριμένες καταστάσεις πριν, κατά τη διάρκεια ή μετά.
- Σε ποιον απευθύνεται αυτή συμπεριφορά (άλλους ασθενείς, φροντιστές, συγγενείς); Συμφώνησε ποια συμπεριφορά να χαρτογραφηθεί και γιατί. Όλοι πρέπει να έχουν την ίδια οπτική του τι σημαίνει άβολα.
Χαρτογράφησε τις συνθήκες που επηρεάζουν την συμπεριφορά του ατόμου:
1. Ο τύπος άνοιας και η περιοχή της βλάβης στον εγκέφαλο
2. Η αντίδραση του ατόμου στην αποτυχία του και ο βαθμός κατανόησης και ενδοσκόπησης
3. Η προσωπικότητα που είχε ο ασθενής
4. Η κριτική αξιολόγηση του περιβάλλοντος του ατόμου
5. Η σχέση του με άλλα άτομα
6. Παραλήρημα
7. Ναρκωτικά
Έλεγξε αν η αιτία της συμπεριφοράς είναι σωματική.
Το ξεκαθάρισμα της υποβόσκουσας αιτίας είναι το πρώτο βήμα στην διαχείριση του BPSD και συχνά υπάρχει μία αιτία που μπορεί να ανατραπεί. Κοινές σωματικές ασθένειες όπως δυσκοιλιότητα, η λοίμωξη της ουροδόχος κύστης ή η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει BPSD σε άτομα με άνοια. Εάν υποψιάζεστε ότι η συμπεριφορά του ατόμου οφείλεται σε σωματικές συνθήκες, θα πρέπει να εξετάσετε τις συνθήκες αυτές.
Οι σωματικές αιτίες της δύσκολης συμπεριφοράς μπορεί να είναι:
• Λοίμωξη π.χ. κυστίτιδα
• Ανεξήγητος πόνος π.χ. μυς, πλάτη, αρθρώσεις
• Απώλεια αισθητηρίων: οπτική ή ακουστική απώλεια που δημιουργεί πρόβλημα στην κατανόηση του περιβάλλοντός του
• Φάρμακα που υπο- ή υπερ- συνταγογραφούνται ή ο συνδυασμός με φάρμακα προκαλεί σύγχυση
• Έλλειψη ή λάθος διατροφή
• Υπερκατανάλωση του αλκοόλ και τα συναφή
Η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων με άνοια είναι μεγάλοι σε ηλικία και άρα πρέπει να θυμόμαστε την ύπαρξη πόνου στο μυοσκελετικό σύστημα. Μπορεί να είναι περίπλοκο ο να βρούμε την αιτία της συμπεριφοράς εάν το άτομο έχει προβλήματα επικοινωνίας, οπτική ή ακουστική απώλεια. Εάν εξαιρέσουμε την σωματική αρρώστια ως αιτία, υπάρχει η έρευνα υπαρξιακών αναγκών όπως η αναγνώριση, η συνοχή, η κοινωνική επαφή και η καθημερινή ζωή με σημασία (μπορούμε να προσθέσουμε και άλλα στη λίστα). Αντιστρόφως η υπερδιέγερση και οι υψηλές απαιτήσεις μπορούν να είναι η αιτία των συμπεριφορικών αλλαγών.
Η αντιμετώπιση των συμπεριφορικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων είναι σύνθετη και ποικίλει ανάλογα με την κατάσταση που ενεργοποιεί την αιτία. Η πρώτη αντιμετώπιση (πρώτο βήμα) στην φροντίδα του BPSD είναι να πάρουμε ψυχοκοινωνικά και περιβαλλοντικά μέσα. Η ψυχοφαρμακευτική θεραπεία απευθύνεται συχνά σε σοβαρές περιπτώσεις όπου η διερεύνηση και τα μη φαρμακευτικά μέτρα δεν απέδωσαν ή όπου η συμπεριφορά έθεται σε κίνδυνο το ίδιο το άτομο ή το περιβάλλον του. Αφού το BPSD είναι συχνά εξαρτώμενο από την κατάσταση και επομένως περιορισμένο χρονικά, η συνέχεια της παρέμβασης η οποία ξεκίνησε με φάρμακα ή χωρίς είναι σημαντική.
Οι άνθρωποι με άνοια που αναπτύσσουν κατάθλιψη δημιουργούν μία ιδιαίτερη ομάδα. Μπορεί να τους είναι δύσκολο να εκφράσουν τη λύπη τους, την μειωμένη τους ενέργεια και άλλα παρόμοια συμπτώματα. Άρα μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστεί η κατάθλιψη σε ένα άτομο με άνοια. Συμπληρωματικά οι διαγνωστικές απαιτήσεις της κατάθλιψης δεν εμφανίζονται πάντα στους ανθρώπους με άνοια. Τα συμπτώματα κατάθλιψης μπορεί να είναι διαφορετικά και η κατάθλιψη σε αυτούς εμφανίζεται ως απάθεια, ανησυχία, παραισθήσεις ή ταραχή και επιθετική συμπεριφορά. Με άλλα λόγια η άνθρωποι με άνοια μπορεί να αναπτύξουν BPSD μετά από μία κατάθλιψη που δεν έχει διαγνωστεί.
Ο εντοπισμός των πρώιμων συμπτωμάτων/σημαδιών και των παραγόντων που ενεργοποιούν την άνοια πριν την εμφάνιση συμπεριφορικών και ψυχολογικών συμπτωμάτων είναι καθοριστικός. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα απλά μέτρα που στοχεύουν στα πρώιμα σημάδια μπορεί να προλάβουν την ανάπτυξη συμπτωμάτων. Παρ ’όλα αυτά απαιτείται από τους φροντιστές να προσαρμόσουν την δουλειά τους στις ικανότητες του ατόμου. Εάν το άτομο με άνοια δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις, χρειάζεται να τις μειώσουμε. Είναι επίσης σημαντικό ότι τα συμπεριφορικά και ψυχολογικά συμπτώματα δεν είναι εκφράσεις μιας «κακής συμπεριφοράς». Τα συμπτώματα συχνά συνδέονται με τις βιοχημικές αλλαγές στον εγκέφαλο ή ενεργοποιούνται από κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Απλές προσαρμογές του περιβάλλοντος και των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων μπορούν να κάνουν την διαφορά.
Μία κοινή απάντηση στην «δύσκολη» συμπεριφορά είναι η συνταγογράφηση αντιψυχωτικών φαρμάκων. Αυτή είναι συχνά η αρχική θεραπεία. Παρ ’όλο που τα μη τυπικά αντιψυχωτικά έχουν ένα μέτριο αποτέλεσμα στην αντιμετώπιση της επιθετικότητας και των ψυχώσεων σε ένα διάστημα 6-12 εβδομάδων, σχετίζονται με έναν αριθμό σοβαρών παρενεργειών και επιπλοκών όπως η λήθαργος, το Πάρκισον, διαταραχές στο περπάτημα, αφυδάτωση, πτώσεις, πνευμονία, επιδείνωση της γνωστικής βλάβης, αποπληξία και θάνατος.
Συνολικά, η ανάλυση των αιτιών αποκαλύπτει τις υποβόσκουσες αιτίες του BPSD. Η ανάλυση περιλαμβάνει μία αρχική αξιολόγηση ώστε να αντιμετωπισθεί αρχικά η σωματική ασθένεια. Πρακτικά, η ανάλυση των αιτιών περιλαμβάνει μία ιατρική εξέταση για φλεγμονή, πόνο και άλλη σωματική ασθένεια περιλαμβάνοντας τις παρενέργειες των φαρμάκων. Όταν η σωματική ασθένεια εξαιρεθεί ή αντιμετωπισθεί αξιολογούνται οι υπόλοιπες ανάγκες, αρχικά οι φυσικές ανάγκες, η διατροφή και η υγιεινή. Στο τέλος, αξιολογούνται οι υπαρξιακές ανάγκες όπως η ανάγκη για μια ζωή με νόημα ή η επαρκής κοινωνική επαφή.