2. Πώς επικοινωνούμε;

Η επικοινωνία μπορεί να είναι η διαδικασία μέσω της οποίας δύο ή περισσότεροι άνθρωποι δημιουργούν μία σχέση και ανταλλάσσουν κάποιου είδους πληροφορίες (το περιεχόμενο ή το «μήνυμα») μέσω λέξεων, εικόνων, χειρονομιών κ.α.

Συνήθως ξεχωρίζουμε δύο ρόλους στην επικοινωνία: την πηγή και τον παραλήπτη δηλαδή αυτόν που μεταφέρει το μήνυμα και αυτόν που το λαμβάνει αντίστοιχα. Όμως είναι σημαντικό να πούμε ότι σε πολλές επικοινωνιακές ανταλλαγές όπως οι καθημερινές συζητήσεις οι άνθρωποι περνούν από τον ένα ρόλο στον άλλο. Λόγω αυτού είναι πιο σωστό να μιλήσουμε για «συμμετέχοντες». Επιπλέον η ιδέα του παραλήπτη υποθέτει ότι οι άνθρωποι λαμβάνουν απλώς τα μηνύματα που απευθύνονται σε αυτούς με έναν παθητικό τρόπο. Από την άλλη οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το μήνυμα με βάση τις εμπειρίες τους, την γνώση και τα συναισθήματά τους. Μπορούμε απλώς να σκεφτούμε τις φορές που οι άνθρωποι παρερμηνεύουν και αντιδρούν υπερβολικά σε αυτά που τους λένε άλλοι άνθρωποι.

Οι άνθρωποι επικοινωνούν με διάφορους τρόπους εκτός του λόγου. Η στάση του σώματος, οι χειρονομίες, η έκφραση του προσώπου και ο τόνος της φωνής είναι τρόποι μέσω των οποίων λαμβάνουμε τα μηνύματα. Ενώ το περιεχόμενο του μηνύματός μας (αυτό που θέλουμε να επικοινωνήσουμε), βασικά μεταφέρεται μέσω της προφορικής γλώσσας, η μη λεκτική επικοινωνία είναι ο αγωγός μέσω του οποίου μεταφέρουμε κυρίως ασυνείδητα το «πως» νοιώθουμε σχετικά με το περιεχόμενο του μηνύματος σε άλλους συμμετέχοντες.

Δεδομένου ότι η επικοινωνία περιλαμβάνει διαφορετικές διαστάσεις (το «τι» και «πως») και διαφορετικά μέσα, η επικοινωνιακή επάρκεια αποτελείται από διαφορετικές πτυχές:

– Την γλωσσική ικανότητα ή ικανότητα παραγωγής και ερμηνείας προφορικών μηνυμάτων (συντακτικό, σημασιολογία, φωνολογία και μορφολογία)

– Την παραγλωσσική ικανότητα ή ικανότητα παραγωγής και ερμηνείας στοιχείων που διαμορφώνουν την επικοινωνία όπως η προσωδία, η ταχύτητα του λόγου, η προφορά, τα διαλείμματα κ.α.
– Την κινητική ικανότητα ή ικανότητα διαμόρφωσης της επικοινωνίας με χειρονομίες (σήματα, εκφράσεις του προσώπου, κινήσεις των χεριών κλπ.
– Την προξημική (σημειολογία της απόστασης) ικανότητα ή ικανότητα διαχείρισης μίας θέσης και απόστασης στην αλληλεπίδραση με άλλους
– Την πραγματιστική ικανότητα ή ικανότητα χρήσης προφορικών και μη προφορικών διαστάσεων της επικοινωνίας με έναν λειτουργικό τρόπο για την κατάσταση και τους σκοπούς του ατόμου.
– Κοινωνικο-πολιτιστική ικανότητα ή η ικανότητα σωστής ερμηνείας των κοινωνικών καταστάσεων, ρόλων και σχέσεων των συμμετεχόντων